Złocień maruna

Tanacetum parthenium (L.) – Złocień maruna
Asteraceae – Astrowate

Surowcem farmakognostycznym jest Tanaceti parthenii herba, czyli ziele złocienia maruny, znane od dawna jako lek przeciw migrenie oraz koszyczki kwiatowe.

Złocień maruna wygląd i pochodzenie:

Złocień maruna Tanacetum parthenium (L.) Schulz Bip. to gatunek z rodziny astrowatych o nazwach synonimicznych polskich: maruna, wrotycz maruna oraz łacińskich: Chrysanthemum parthenium L. (Bernh.), Pyrethrum parthenium L.

Złocień jest wieloletnią rośliną zielną, pochodzącą z Półwyspu Bałkańskiego, ale rozprzestrzenioną w całej Europie, uprawianą jako roślina ozdobna i lecznicza, często występuje w stanie dzikim. Pokrojem zbliżona do rumianku pospolitego o typowej dla astrowatych budowie koszyczka. Jest bardzo aromatyczna, omszona łodyga osiąga do 70 cm wysokości.

Złocień maruna działanie i zastosowanie:

Najważniejszą, aktywną farmakologicznie grupą są laktony seskwiterpenowe z głównym składnikiem – partenolidem. Znanych jest ponad 30 związków zaliczanych do 5 różnych typów chemicznych. Najważniejsze to germakranolidy: partenolid; kostunolid i artemoryna; eudesmanolidy: santamaryna i rejozyna; gwajanolidy: kanina, artekanina, anapartyna, 10-epi-kanina, 8-hydroksyestafina.

Złocień maruna w leczeniu i w profilaktyce migreny

Mechanizm działania złocienia w migrenie jest złożony i wciąż niecałkowicie wyjaśniony. Właściwości farmakologiczne związków czynnych maruny – hamowanie produkcji prostaglandyn, hamowanie uwalniania serotoniny i histaminy, działanie spazmolityczne na mięśnie gładkie oraz antagonistyczny wpływ na receptory 5-HT2A, wykazane dla wyciągu z maruny i dla partenolidu – dotyczą zaburzeń, które występują w napadach migreny, w bólach głowy. Połączenie złocienia maruny i kory wierzby zmniejszało liczbę ataków migreny o 57,2% po 6 tygodniach leczenia, o 61,7% po 12 tygodniach, obniżało także ich nasilenie i czas trwania.

Przeciwgorączkowe i przeciwzapalne

Właściwości te warunkowane są przez laktony seskwiterpenowe i flawonoidy surowca Tanaceti parthenii herba. W badaniach stwierdzono podobieństwo efektów leczniczych niesteroidowych środków przeciwzapalnych, szczególnie kwasu acetylosalicylowego i ziela maruny. Wyciąg z ziela Tanacetum parthenium hamował syntezę prostaglandyny PGs w stopniu zbliżonym do aktywności kwasu acetylosalicylowego, a także powstawanie metabolitów kwasu arachidonowego w szczurzych leukocytach, na szlaku cyklo-oksygenazy i 5-lipooksygenazy. Związki czynne złocienia maruny okazały się zdolne do uwalniania histaminy ze stymulowanych komórek szczura, w stopniu zależnym od dawki.

Antyagregacyjne

Substancje czynne złocienia maruny hamują agregację płytek krwi. Jednym z mechanizmów tej aktywności jest zmniejszenie powstawania proagregacyjnie działającej prostaglandyny – tromboksanu A2. Hamowanie syntezy tromboksanu jest wynikiem inhibicji aktywności fosfolipazy A2, to zapobiega uwalnianiu kwasu arachidonowego z fosfolipidów płytek krwi i jego dalszym przemianom. Partenolid działa także antyagregacyjnie, w stopniu porównywalnym z wyciągiem z ziela.

Przeciwbakteryjne

Olejek eteryczny z ziela T. parthenium hamował wzrost wielu szczepów bakterii, najsilniej Bacillus subtilis i Staphylococcus aureus. Także wyciągi etanolowe z części nadziemnych maruny wykazywały szerokie spektrum aktywności przeciw bakteriom gram-dodatnim, grzybom oraz dermatofitom.

Przeciwnowotworowe

Stwierdzono aktywność przeciwnowotworową partenolidu. Partenolid działa na białka biorące udział w procesach powstawania i progresji nowotworów.Wykazuje również działanie cytotoksycznie lub cytostatycznie, zależnie od rodzaju komórek nowotworowych i stosowanych stężeń leku. Ze względu na niską toksyczność partenolidu może się on okazać pomocny w leczeniu: raka jelita grubego, raka płuc, czerniaka skóry oraz glejaka mózgu.

Badania kliniczne

Po raz pierwszy skuteczność stosowania liści T. parthenium w profilaktyce migreny ocenił Johnson (1985). Kolejne badania stwierdziły zmniejszenie częstotliwości ataków migreny i ich nasilenia w grupie leczonej.