Tymianek pospolity

Thymus vulgris – Tymianek właściwy, Macierzanka tymianek
Lamiaceae, dawniej Labiatae – Jasnotowate, dawniej Wargowe

W lecznictwie stosowane jest ziele tymianku – Thymi herba oraz otrzymany z niego olejek tymiankowy – Thymi oleum. Surowiec zbiera się VI-VII i suszy w warunkach naturalnych lub w suszarniach w temp. nie wyższej niż 35 °C.

Tymianek pospolity wygląd i pochodzenie:

Krzewinka występująca w obszarze Morza Śródziemnego oraz w Ameryce Pd.; uprawiany w wielu krajach Europy i Ameryki, także w Polsce. Gatunek bardzo zmienny, obejmujący podgatunki, odmiany i formy; tworzy liczne mieszańce. Najbardziej znane są formy f. capitatus oraz f. verticillatus. Roślina o charakterystycznym, tymolowym zapachu. Roślina dorastająca do 20-40 cm wysokości, rozgałęziona, u dołu zdrewniała. Liście krótkoogonkowe lub siedzące, równowąskolancetowate, niekiedy eliptyczn, na górze zielone, od spodu szarozielone. Kwiaty różowofioletowe, drobne, osadzone w nibyokółkach w kątach liści, krótkoszypułkowe, tworzą kwiatostan groniasty. Kwitnie V-IX.

Tymianek pospolity działanie i zastosowanie:

Ziele zawiera: do 2,5% olejku, flawonoidy, (pochodne apieniny, luteoliny, kemferolu, naryngeniny, taksyfoliny), ok. 3% garbników (gł. w postaci depsydów kwasu kawowego), fenolkwasy (kwas rozmarynowy, kawowy, kumarowy, syryngowy, synapinowy, ferulowy, protokatechowy, salicylowy), triterpeny (kwas ursolowy, oleanolowy), liczne cukry, sole glinu.

Olejek tymiankowy otrzymywany jest przez destylację z parą wodną tymianku pospolitego. Zawiera fenole: tymol (30-50%) i karwakrol (do5%), etery metylowe tymolu i karwarolu (do 1,5%), monoterpeny: beta-pinen, limonen, p-cymen, myrcen, alfa-terpinen, a także alkohole terpenowe: linalol, borneol, 1,8-cyneol, terpineol i ich estry. Skład olejku bywa zmienny i zależy od pochodzenia surowca.

Ziele jest składnikiem licznych mieszanek o działaniu wykrztuśnym i odkażającym, stosowane są w zakażeniach dróg oddechowych, zwłaszcza zapaleniu oskrzeli. Ze względu na swoje właściwości stosowany bywa również jako płukanka do gardła, napar inhalacyjny, a także do płukanka do pielęgnacji włosów.

Wyciągi z tymianku wykazują działanie rozkurczające, a odpowiedzialne za tę właściwość są flawonoidy. Wysokie jednak jego dawki działają toksycznie, mogą powodować wymioty oraz nudności.

Tymianek pospolity ma również działanie bakterio- i grzybobójcze . Używa się go przy kaszlu, dolegliwościach gardła (kaszel, chrypka), do poprawiania apetytu, a także trawienia. Ponadto zawarte w liściach substancje wykazują działanie przeciwutleniające.

Olejek tymiankowy stosowany jest w przeziębieniach, stanach zapalnych górnych dróg oddechowych i jamy ustnej. Po podaniu doustnym część składników olejku wydala się przez płuca, zwiekszając wydzielanie śluzu oskrzeli i ułatwiając odkrztuszanie.

Olejek jest też składnikiem maści rozgrzewających, łagodzących dolegliwości reumatyczne. Wykazuje również właściwości przeciwświądowe i odstraszające owady. Tymol wyizolowany z olejku w dużych rozcieńczeniach może hamować rozwój bakterii powodujących ropnie, a roztwory tymolu stosowane są miejscowo w zakażeniach wywołanych przez wirusy z rodzaju Herpes.