Naparstnica purpurowa

Digitalis purpurea L. – Naparstnica purpurowa
Scrophulariaceae – Trędownikowate

W lecznictwie znajdują zastosowanie: naparstnica purpurowa Digitalis purpurea L. oraz naparstnica wełnista Digitalis lanata Ehrh., obydwa gatunki dostarczają surowca, którym są liście rozetowe, zbierane w pierwszym roku wegetacji oraz zbierane w drugim roku liście łodygowe.

Naparstnica purpurowa wygląd i pochodzenie:

Naparstnica purpurowa występuje w Europie, w zachodniej Azji, uprawiana jest w Ameryce Płn., naparstnica wełnista pochodzi z południowo-wschodniej Europy, uprawiana jest w Polsce i w innych krajach środkowej Europy. Oba gatunki to rośliny dwuletnie. Wymaga żyznej gleby z dużą zawartością próchnicy, o obojętnym lub lekko kwaśnym odczynie. Łodyga wysoka 40-160 cm, prosta. Liście odziomkowe, jajowate. Kwiaty, duże, zwisłe, zebrane jednostronne grono. Kwitnie VI-VII. Owocem jajowata torebka. Roślina silnie trująca!

Działanie i zastosowanie:

Liść naparstnicy purpurowej Digitalis purpureae folium zawiera od 0,1 do 0,4% kardenolidów. Spośród 30 wyizolowanych glikozydów nasercowych najważniejszymi są te należące do trzech serii:

A – pochodne digitoksygeniny (purpureaglikozyd A i digitoksyna zwana digitaliną);

B – pochodne gitoksygeniny (purpureaglikozyd B i gitoksyna);

E – pochodne gitaloksygeniny (purpureaglikozyd E i gitaloksyna).

W liściach naparstnicy purpurowej występują także glikozydy digitanolowe, saponozydy steroidowe typu spirostanu, flawoinoidy, kwasy fenolowe oraz antrazwiązki.

Liść naparstnicy wełnistej Digitalis lanatae folium zawiera 0,4-1% kardenolidów. Znanych jest ich około 60, a w zespole dominują te należące do pięciu serii:

A – pochodne digitoksygeniny (lanatozyd A oraz jego heterozydy wtórne acetylodigitoksyna i digitoksyna;

B – pochodne gitoksygeniny (lanatozyd B, acetylogitoksyna i gitoksyna);

C- pochodne digoksygeniny (lanatozyd C, acetylodigoksyna i digoksyna);

D – pochodne diginatygeniny (lanatozyd D i acetylodiginatyna);

E – pochodne gitaloksygeniny (lanatozyd E, acetylogitaloksyna, a także glikozydy digitanolowe, saponiny steroidowe typu spirostanu, flawonoidy i antrazwiązki).

Obecnie używane są: izolowana z liści naparstnicy wełnistej digoksyna i jej metylowa pochodna – metylodigoksyna, czasem acetylodigitoksyna, izolowana z liści naparstnicy purpurowej. Stwierdzono metodą in vitro synergistyczne działanie digitoksyny i paklitakselu, hamujące proliferację komórek raka piersi silniej niż sam paklitaksel.

Stosowany w:

– W leczeniu niewydolności serca i niemiarowości nadkomorowych, głównie migotania przedsionków.
Glikozydy nasercowe naparstnicy purpurowej i wełnistej oraz pozostałych gatunków grupy Digitalis działają na serce wielokierunkowo, powodując wzrost kurczliwości włókien mięśnia sercowego. Zwiększają siłę skurczu, przedłużając fazę rozkurczu, zmniejszają częstotliwość pracy serca, zwiększają napięcie mięśnia sercowego w fazie skurczu oraz hamują przewodzenie bodźców w fazie rozkurczu. Wzrost siły i amplitudy skurczów oraz objętości wyrzutowej powoduje, że serce pracuje bardziej ekonomicznie. Następuje zwiększenie przepływu krwi przez nerki, a to poprawia diurezę i likwiduje obrzęki.

– Lek silnie toksyczny!
Glikozydy nasercowe to leki silnie toksyczne, głównie z powodu małej różnicy między dawką leczniczą i toksyczną oraz możliwością kumulacji.

Zastosowanie zbyt dużej dawki może spowodować zatrucie. Najwcześniejszymi jego objawami są zmniejszone łaknienie, nudności, wymioty i biegunka. Występują także bóle głowy, senność, zmęczenie. Najbardziej niebezpieczne dla życia są zaburzenia rytmu serca. Stosowane obecnie preparaty zawierają czyste, pojedyncze glikozydy i są standaryzowane, z zastosowaniem najnowocześniejszych metod analitycznych, dlatego łatwo jest je właściwie dawkować.