Calendula officinalis L. – Nagietek lekarski
Asteraceae (Compositae) – Astrowate (Złożone)
W lecznictwie stosowany jest kwiat nagietka języczkowaty oraz koszyczek nagietka, zbierane w początkowym okresie kwitnienia od VI do IX i wysuszone w warunkach naturalnych.
Nagietek lekarski Wygląd i pochodzenie:
Nagietek lekarski uprawiany jest w ogrodach jako roślina ozdobna i na plantacjach w celu uzyskania surowca leczniczego. Pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego i występuje na tych terenach w stanie dzikim. Roślina jednoroczna, zielna, osiągająca do 30-50 cm wysokości, o kruchych i łamliwych łodygach żeberkowanych, lekko owłosionych oraz o dwóch rodzajach liści. Surowcem leczniczym są pojedyncze koszyczki o kwiatach ciemnopomarańczowych, otoczone jednym lub dwoma okółkami podłużnych, zaostrzonych okrywolistków. Liczne kwiaty brzeżne języczkowate, wydłużone, u szczytu zwężone i zakończone trzema ząbkami. Kwiaty środkowe rurkowate nieliczne.
Nagietek lekarski działanie i zastosowanie:
W zespole związków czynnych Calendulae flos najważniejszą grupą są saponozydy triterpenowe, pochodne kwasu oleanolowego, zwane kalendulozydami A-F, których zawartość w surowcu wynosi od 3 do 10%. Zawartość flawonoidów w surowcu sięga od 0,3 do 1,5% i są to głównie glikozydy izoramnetyny i kwercetyny. Kolejną grupą są triterpeny: alkohole triterpenowe α- i ß-amyryna, taraksasterol i kalenduladiol, arnidiol oraz faradiol i jego estry. W kwiatostanach nagietka występują także olejek eteryczny (0,02 %), poliacetyleny, karotenoidy (do 3%) – głównie likopen i ksantofil oraz polisacharydy ramnoarabinogalaktany i arabinigalaktany, a także fitosterole, kwasy fenolowe i sole manganu.
Calendulae flos to surowiec stosowany z tradycyjnymi wskazaniami:
– Oczyszczania wątroby,
– Leczenia wrzodów żołądka,
– W bolesnym miesiączkowaniu,
– Przyspiesza tworzenie się naskórka oraz łagodzi stany zapalne
Korzystne działanie przyspieszające gojenie obserwowano w przypadku oparzeń termicznych oraz powodowanych przez naświetlania i zranienia skóry W badaniach opublikowanych w roku 2008 stwierdzono znaczną skuteczność wyciągu z kwiatów nagietka w łagodzeniu skutków oparzenia.
Zewnętrznie: w stanach zapalnych skóry i błon śluzowych jamy ustnej, gardła oraz pochwy i odbytu, także w oparzeniach, owrzodzeniach żylakowatych podudzi i w odmrożeniach.
Wśród wielu korzystnych właściwości nagietka lekarskiego, poniższe zasługują na szczególną uwagę:
– Antyoksydacyjne
Polifenole i flawonoidy występujące w kwiatach nagietka to związki o silnych właściwościach antyoksydacyjnych. Aktywność antyutleniająca kwiatów nagietka ma istotne znaczenie w łagodzeniu skutków uszkodzeń skóry przez promieniowanie UV i różnego rodzaju naświetlania.
– Przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe
Wyniki wielu prac wskazują na skuteczne działanie wyciągów z kwiatów nagietka przeciw bakteriom, wirusom i grzybom, także przeciw wirusom grypy i wirusom herpes.
– Odpornościowe
Wyniki nielicznych badań wskazują, że niektóre z grup związków czynnych Calendulae flos wykazują aktywność immunomodulującą.
EN