Kozłek lekarski

Valeriana officinalis L. – Kozłek lekarski (Waleriana lekarska)
Valerianaceae – Kozłkowate
Surowiec stanowią korzenie i kłącza zebrane późną jesienią, w drugim roku wegetacji, wysuszone w suszarni w temperaturze nie wyższej niż 35°C.

Kozłek lekarski wygląd i pochodzenie:

Bylina z rodziny kozłkowatych, występująca w Europie, Azji i Ameryce Płn., w Japonii i Mandżurii; w Polsce na wilgotnych łąkach i niskich torfowiskach, w zaroślach, ale źródłem surowca stosowanego w lecznictwie są uprawy.
Kłącze jajowate lub odwrotnie stożkowate z b. licznymi, cienkimi korzeniami. Łodyga wys. Do 2 m, wzniesiona nierozgałęziona , wewnątrz pusta, sina, bruzdowana, dołem krótko owłosiona, górą naga. Liście odziomkowe i łodygowe, górne siedzące, dolne ogonkowe. Kwiatostan wielokwiatowy, baldachokształtny, szczytowy; kwiaty drobne dzwonkowato lejkowate, białe, bladoróżowe lub bladolila. Gatunek zbiorowy, wielopostaciowy. Roślina aromatyczna.

Kozłek lekarski działanie i zastosowanie:

Uspokajające, zwiększające skłonność do snu.
Ze względu na obecność walepotriatów (więcej walepotriatów jest w przetworach ze świeżego surowca), składników olejku (kwas walerenowy i walerenon) oraz flawonoidów (6-metyloapigenina i 2S-(-)-hesperydyna), korzeń kozłka działa uspokajająco na ośrodkowy układ nerwowy. Wykazuje też działanie rozkurczające mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, moczowych i obwodowych naczyń krwionośnych.

Surowiec jest stosowany w pobudzeniu emocjonalnym oraz motorycznym, w nerwicach wegetatywnych, trudnościach w zasypianiu i zaburzeniach snu, w stanach lękowych oraz skurczowych w obrębie układu pokarmowego, moczowego i naczyń obwodowych. Mechanizm działania waleriany nie został jeszcze całkowicie wyjaśniony. Jest on prawdopodobnie związany z systemem przekaźnictwa GABA-ergicznego. Już niskie stężenia wodnego wyciągu z waleriany hamowały wychwyt i stymulowały uwalnianie GABA z zakończeń nerwowych. Izolowany kwas walerenowy także wpływał na system GABA przez hamowanie enzymatycznej degradacji kwasu γ-aminomasłowego. Efektem wzrostu stężenia GABA jest otwarcie kanałów chlorkowych błony neuronalnej i zwiększony przepływ jonów chlorkowych przez błonę do wnętrza komórki, co zmniejsza pobudliwość neuronów i hamuje odpowiedź na bodźce polaryzujące.