Kasztanowiec zwyczajny

Aesculus hippocastanum L. – Kasztanowiec zwyczajny

Hippocastanaceae – Kasztanowcowate

W lecznictwie stosuje się niedojrzałe owoce (Hippocastani fructus immatrurus) i otrzymywane z dojrzałych owoców nasiona kasztanowca (Hippocastani semen), a także korę (Hippocastani cortex), liście (Hippocastani folium) oraz kwiaty kasztanowca (Hippocastani flos).

Kasztanowiec zwyczajny wygląd i pochodzenie:

W Polsce kasztanowiec pojawił się za panowania Stefana Batorego (król polski w latach 1576-86), który kazał swojemu włoskiemu ogrodnikowi Lorenzo Bozetho posadzić kasztany w ogrodzie w Łobzowie pod Krakowem.

Kasztanowiec osiąga wysokość do 30 m. Występuje kilka odmian i form kasztanowca zwyczajnego, różniącego się kolorem kwiatów (białe, żółte oraz czerwone) i kształtem liści. W lecznictwie jest stosowana odmiana o kwiatach białych. Liście kasztanowca są kształtu palczastego, złożone z 5-7 wydłużonych, odwrotnie jajowatych listków o ząbkowanych brzegach. Kasztanowiec kwitnie w maju, a grzbieciste kwiaty zebrane są w groniaste, wzniesione kwiatostany. Owocem kasztanowca jest kolczasta kulista torebka, zawierająca od jednego do trzech spłaszczonych, lśniących nasion barwy brązowej.

Z surowców zielarskich pochodzących od kasztanowca izoluje się substancje czynne: escynę z nasion oraz eskulinę z kory.

Kasztanowiec zwyczajny działanie i zastosowanie:

Nasienie kasztanowca (Hippocastani semen) jest surowcem zawierającym od 3 do 10% escyny, będącej mieszaniną saponin – acylowanych glikozydów trójterpenowych. W jej składzie wyizolowano 30 różnych saponin, wśród których wstępują różne frakcje: beta-escyna, kryptoescyna oraz alfa-escyna. Obok saponin występują flawonoidy, sterole, olejki eteryczne i znaczne ilości skrobi (30-60%). Wyizolowana escyna wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwobrzękowe. Badania kliniczne przeprowadzone z udziałem pacjentów cierpiących na przewlekłą niewydolność żylną lub żylakowatość wykazały zmniejszenie obrzęku spowodowane zmniejszeniem przepuszczalności włośniczek. Escyna hamuje hialuranidazę, enzym rozkładający kwas hialuronowy, będący głównym składnikiem śródbłonka naczyń.

Kasztanowiec zwyczajny na zakrzepy i zastoje żylne

Ze świeżych, niedojrzałych owoców (Hippocastani fructus immatrurus) produkowany jest wyciąg Intractum Hippocastani, stosowany w leczeniu zakrzepów i zastojów żylnych.
Kora kasztanowca (Hippocastani cortex) zawiera głównie kumaryny: eskulinę, eskuletynę, fraksynę, skopoletynę, a także garbniki, saponiny i flawonoidy. Eskulina wykazuje działanie podobne do witaminy P, a także silne właściwości światłochronne, absorbując promienie świetlne o długości fali do 370 nm oraz działa uszczelniająco na naczynia krwionośne. W lecznictwie są również stosowane wyciągi z kory kasztanowca. Garbniki zawarte w korze kasztanowca działają ściągająco, przeciwzapalnie, przeciwkrwotocznie oraz przeciwbakteryjnie. Działanie to jest synergistyczne z eskuliną, pochodzącą również z kasztanowca.
Kwiaty i liście kasztanowca zwierają flawonoidy, kumaryny, fenolokwasy, leukocyjanidyny, garbniki, saponiny, adenozynę, adeninę i gwaninę. Wyciągi zawierające escynę, flawonoidy i kumaryny działają uszczelniająco na ściany naczyń włosowatych. Stosowane są w stanach zapalnych żył podudzi i hemoroidach. Eskulina i flawonoidy zmniejszają kruchość naczyń krwionośnych, natomiast escyna i eskulina działają przeciwzapalnie i zapobiegają zastojom żylnym.

Kasztanowiec zwyczajny przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo

Badania in vitro wykazały, że frakcje saponin, pochodzące z nasion kasztanowca, hamują aktywność syntetazy prostaglandyn. Badania farmakologiczne ekstraktu z nasion kasztanowca, przeprowadzone na ludziach wykazały, iż działanie przeciwobrzękowe spowodowane jest zmniejszeniem przepuszczalności włośniczek. Przeprowadzono również szereg badań klinicznych mających na celu potwierdzenie skuteczności leczenia ekstraktami z nasion kasztanowca pacjentów cierpiących na niewydolność żylną lub żylakowatość. Badania te wykazały, iż w porównaniu z placebo znacznie zmniejszyły się obrzęki, stan zapalny, uczucie ciężaru w nogach i zmęczenia.

Kasztanowiec zwyczajny wpływ na enzymy liposomalne

W trakcie badań pacjentów z żylakowatością, stwierdzono wyższą aktywność enzymów hydrolaz (beta-N-acetyloglukozaminidaza, beta-glukuronidaza i arylosulfataza) w porównaniu z osobami zdrowymi. Enzymy te katalizują rozpad proteoglikanów, które wchodzą w skład ściany naczyń włosowatych. Wzrost aktywności tych enzymów jest prawdopodobnie przyczyną zwiększonej przepuszczalności i kruchości naczyń. Przypuszcza się, iż ekstrakty z nasion kasztanowca nie hamują poszczególnych enzymów, lecz działają ochronnie na kruchą błonę lizosomalną, będącą miejscem ich uwalniania. Zaobserwowane zmniejszenie aktywności enzymów prawdopodobnie prowadzi do zmniejszenia degradacji proteoglikanów, co powoduje zmniejszenie przepuszczalności naczyń włosowatych i zwiększenie ich wytrzymałości.

Kasztanowiec zwyczajny wpływ na krwiaki

Badania farmakologiczne wykazały, że stosowanie 2% żelu zawierającego escynę, zmniejszało wrażliwość na ucisk. Zmniejszenie tkliwości uciskowej krwiaków (wywoływanych eksperymentalnie metodą iniekcji) utrzymywało się od 1 godziny po zastosowaniu leku aż do końca badania, które trwało 9 godzin.

Kasztanowiec zwyczajny kosmetyki i barwniki

Nasiona kasztanowca są wykorzystywane w przemyśle kosmetycznym do produkcji kremów do golenia i szamponów, a także do produkcji środków piorących i kleju. Natomiast w garbarstwie i przemyśle włókienniczym do barwienia wełny stosuje się korę kasztanowca. Drewno jest stosowane w stolarstwie i meblarstwie.