Borówka czernica

Vaccinium myrtillus – Borówka czernica
Ericaceae – Wrzosowate

Surowiec stanowią dojrzałe owoce borówki czarnej – Myrtilli fructus, zebrane w VI-VII i szybko wysuszone w warunkach naturalnych oraz liść borówki czarnej – Myrtylli folium, zebrane VI-VIII.

Borówka czernica wygląd i pochodzenie:

Borówka czernica występuje pospolicie w północnej i środkowej Europie, Ameryce Pn. i w Azji. W Polsce spotykana jest na obszarze całego kraju, także w górach, aż do wysokości 1800 m n.p.m. Mała krzewinka o wysokości 15-30 cm, o cienkich liściach, pojedynczych kwiatach w kątach liści, o koronie czerwonawozielonej lub zielonawobiałej, kwitnąca od kwietnia do czerwca, tworzy poszycie leśne w borach sosnowych i świerkowych, na glebach wilgotnych i kwaśnych.

Borówka czernica działanie i zastosowanie:

Właściwości lecznicze warunkuje bogaty zespół związków czynnych. Największe znaczenie mają garbniki, głównie pochodne katechiny, epikatechiny i antocyjany α glukozydy, galaktozydy i arabinozydy pochodne delfinidyny, cyjanidyny, peonidyny, petunidyny i malwidyny (15 związków) oraz dwa sambubiozydy cyjanidyny i delfinidyny. W jagodach występują też procyjanidyny B1 i B4, flawonoidy, kwasy organiczne i kwas elagowy. Istotny dla aktywności antyoksydacyjnej czarnych jagód jest resveratrol, którego obecność wykryto w surowcu w roku 2004.

Owoce borówki, ze względu na działanie ściągające garbników, są zalecane wewnętrznie w biegunkach, szczególnie u dzieci, zewnętrznie w stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej i gardła. Duże dawki działają przeciwrobaczo.

Dawniej stosowano liście borówki czernicy w leczeniu lekkich przypadków cukrzycy, ale straciły one znaczenie w terapii, ze względu na możliwość zatruć. Obecnie największe zastosowanie w lecznictwie ma kompleks antocyjanów wykazujących różnorodne właściwości farmakologiczne i związane z tym różne kierunki działania. Jednym z ważniejszych jest poprawa przepływu krwi w naczyniach żylnych, szczególnie kapilarnych oraz zwiększanie ich szczelności. W jednym z badań antocyjany czernicy dwukrotnie silniej niż rutyna zmniejszały przepuszczalność naczyń, indukowaną chloroformem u królików i szczurów. Podane dożylnie chomikom syryjskim, poprawiały przepływ krwi, szczególnie w naczyniach kapilarnych mięśni szkieletowych i skóry.

Działanie borówki czernicy

Dla cukrzyków

Zwiększanie przepuszczalności ścian kapilar i różnego rodzaju zaburzenia krążenia obserwowane są u diabetyków oraz u zwierząt z eksperymentalnie wywołaną cukrzycą. Dobrym sposobem zapobiegania powikłaniom powodowanym przez tę chorobę może być stosowanie owoców czarnej jagody. Skuteczność wyciągu z tego surowca w hamowaniu rozwoju wczesnych stadiów retinopatii wykazano w badaniach na szczurach. W innej pracy stwierdzono, że antocyjany borówki czernicy zmniejszały przenikanie albumin przez ściany kapilar i zapobiegały uszkodzeniu śródmiąższowych naczyń limfatycznych u szczurów, z doświadczalnie wywołaną cukrzycą. Długoterminowe podawanie preparatu antocyjanowego cofało już istniejące, spowodowane przez cukrzycę zmiany w przepuszczalności kapilar.

Działanie przeciwwrzodowe

Znane jest także hamowanie powstawania wrzodów żołądka i dwunastnicy, indukowanych przez kwas octowy, etanol, stres, niesterydowe leki przeciwzapalne przez podawanie wyciągu z czarnych jagód.

Aktywność przeciwutleniająca

Wiele prozdrowotnych działań antocyjanów borówki czernicy jest warunkowanych przez ich wysoką aktywność przeciwutleniającą. Silne działanie antyoksydacyjne antocyjanów czernicy warunkowało hamowanie całego szeregu reakcji utleniania, powodowanych przez stres oksydacyjny, prowadzących do zmian degeneracyjnych w układzie dopaminergicznym, wiązanych z patogenezą choroby. Także z silną aktywnością antyoksydacyjną antocyjanów borówki czernicy wiąże się najsilniejsze, wśród badanych 10 wyciągów z owoców jagodowych, hamowanie wzrostu komórek ludzkiej leukemii HL 60 i raka jelita grubego HCT 116 oraz indukowanie apoptozy w tych komórkach. Czarne jagody mogą się stać cennym lekiem w prewencji chorób, w których patogenezie ma udział stres oksydacyjny.

Zaburzenia wzroku

Antocyjany borówki czernicy mają obecnie największe znaczenie w leczeniu i prewencji zaburzeń wzroku. Powstawanie katarakty i degeneracja plamki żółtej są głównymi przyczynami pogarszania ostrości wzroku i ślepoty u osób starszych. Podawanie zwierzętom wyciągu z owoców borówki czernicy zapobiegało całkowicie występowaniu zmian w rogówce i plamce żółtej. Wykonano wiele badań klinicznych efektywności terapeutycznej wyciągów antocyjanowych z owoców borówki czernicy, ale tylko jedno, z udziałem 51 pacjentów, dotyczyło wpływu tego leku na rozwój katarakty starczej u ludzi. Wyciąg z czarnych jagód, przyjmowany z witaminą E przez cztery miesiące, powodował hamowanie rozwoju zmian, a nawet obserwowano zmniejszenie zmętnienia rogówki.

Na zaburzenia krążenia

Liczne prace kliniczne potwierdziły korzystny wpływ na krążenie obwodowe u pacjentów z zaburzeniami krążenia żylnego z różnych preparatów antocyjanów borówki czernicy. Preparat flawonoidowy Colladen, zawierający wyciągi z nasion winogron, owoców borówki czernicy i żurawiny błotnej, zmniejszał zatrzymywanie wody u kobiet w okresie przedmiesiączkowym i poprawiał stan nóg, usuwając uczucie ich ciężkości.

Wyniki badań wskazują na liczne możliwości stosowania preparatów zawierających antocyjany borówki czernicy w lecznictwie. Ogromne znaczenie dla pacjentów ma wpływ tych związków na widzenie przy złym oświetleniu. Wpływ antocyjanów borówki na widzenie w nocy wynika z przyspieszania regeneracji rodopsyny, zwanej też purpurą wzrokową, z aktywności enzymów w siatkówce i poprawy mikrokrążenia. Jadanie dżemu z czarnych jagód poprawiało ostrość widzenia w nocy, pozwalało na szybsze dostosowanie się do ciemności i szybsze odzyskiwanie ostrości widzenia po ostrym błysku światła. Metaanaliza prób klinicznych, dotyczących wpływu antocyjanów borówki czernicy na widzenie w nocy, wykonana w roku 2004, ocenia, że badania nie potwierdzają hipotezy o wpływie tych związków na widzenie w nocy, a znaczna część badań budzi wątpliwości pod względem metodologicznym. Spór o to, czy antocyjany borówki czernicy poprawiają widzenie w nocy, ciągle nie jest rozstrzygnięty.