Arnika górska

Arnica montana – Arnika górska, Kupalnik górski
Asteraceae – Astrowate

W lecznictwie stosowany jest kwiat arniki – Arnicae flos i koszyczek arniki – Arnicae anthodium, zebrane z początkowym okresie kwitnienia i wysuszone w warunkach naturalnych (w cieniu i przewiewie).

Arnika górska wygląd i pochodzenie:

Arnika występuje na terenach górskich i podgórskich Europy, w Polsce najliczniej w Sudetach i na Pojezierzu Mazurskim, rzadziej, na rozproszonych stanowiskach na Dolnym Śląsku, Wyżynie Małopolskiej, w Górach Świętokrzyskich i w Bieszczadach Zachodnich. Gatunek objęty całkowitą ochroną, obecnie uprawiany. Może być mnożona przez podział roślin starszych.

Roślina gruczołowato owłosiona. Łodygazielona, krótko omszona, prosta, osiąga ok. 60 cm wysokości, wyrastająca z krótkiego kłącza. Na szczycie łodygi jeden koszyczek i dwa po bokach (rzadziej cztery). Liście całobrzegie lub ząbkowane, liście odziomkowe zebrane w rozetę, odwrotnie jajowate i wydłużone, bardzo grube, bez ogonków, z nerwem głównym wyraźnie widocznym od spodu blaszki liściowej (pięcio- siedmionerwowe). Liście łodygowe są mniejsze, zebrane w 1-3 pary, naprzeciwległe, trochę lepkie, 3-nerwowe, siedzące, obejmujące łodygę. Kwiaty złotożółte lub pomarańczowożółte, zebrane w koszyczki o średnicy 6-8 cm. Dno koszyczka owłosione, zaś jego okrywa gruczołkowato owłosiona. Kwiaty środkowe rurkowate, obupłciowe, brzeżne nibyjęzyczkowe o trzech ząbkach, słupkowe (żeńskie). Owoce to owłosiona niełupka o dł. 4–5 mm. Korzeń są liczne, cienkie, brunatne.

Arnika górska Działanie i zastosowanie:

Ziele arniki zawiera: laktony seskwiterpenowe typu gwajanu, d0 0,3% (gł. Składniki: kwasy tłuszczowe, alkany, tymol i jego ester, tymohydrochinon, poliacetyleny), triterpeny, flawonoidy do 0,6 % (pochodne kwercetny i kemferolu), irydoid, fenolokways wolne i związane (galusowy, kawowy, chlorogeneowy, ferulowy, cynaryna), karotenoidy.

Wyciągi alkoholowe z kwiatów i koszyczków są stosowane:

– Zewnętrznie – jako leki przeciwzapalne i antyseptyczne w stłuczeniach, opuchnięciach, w chorobach jamy ustnej. Pozytywnie wpływają na ukrwienie i przyspieszają proces gojenia, ułatwiają wchłanianie wybroczyn, zmniejszają bóle artretyczne.

– Wewnętrznie – ze względu na toksyczność stosowane rzadko jako lek pobudzający czynność oddechową, rozkurczający.

Helenalina (lakton seskwiterpenowy arniki) jest alergenem kontaktowym i często wywołuje uczuleni. Jednakże kwiaty i koszyczki arniki pochodzenia hiszpańskiego nie wywołują uczuleń ze względu na niską zawartość tegoż laktonu.

Arnika górska ma również korzystny wpływ na układ krążenia, pomaga przy żylakach odbytu, zespole pozakrzepowym, krwawieniach poporodowych i na tle klimakterium.
Przedawkowana – powoduje podrażnienie żołądka, wymioty, przyspiesza tętno, a nawet zapaść, dlatego nie wolno jej zrywać w środowisku naturalnym ani dowolnie przyjmować jej przetworów pod żadną postacią.